Zapraszamy na spacer śladami Marszałka po Warszawie. Wbrew pozorom to nie tylko Belweder, ale także miejsca mniej oczywiste – jak słynny „Dom bez kantów”. Na końcu wpisu znajdziecie mapę, którą można wydrukować i ruszyć na poszukiwanie śladów Piłsudskiego w stolicy. Zatem w drogę!

1. Śladami Marszałka: Akademia Wychowania Fizycznego Marszałka Józefa Piłsudskiego (Marymoncka 34)

Idea powołania uczelni sportowej powstała w 1927 r. na posiedzeniu Rady Naukowej Wychowania Fizycznego, której przewodniczył Józef Piłsudski. Marszałek przywiązywał wielką wagę do propagowania kultury fizycznej i sportu. Kompleks Centralnego Instytutu Wychowania Fizycznego, zbudowany w latach 1928-1930 zaprojektował Edgar Norwerth.  W 1938 r. CIWF został przemianowany na Akademię Wychowania Fizycznego Marszałka Józefa Piłsudskiego.  W komunistycznej Polsce patronem AWF był gen. Karol Świerczewski.
Przedwojenna nazwa przywrócona została w 1990 r. Wówczas na teren AWF powróciło popiersie Marszałka – rzeźba Alfonsa Karnego.

 

2. Śladami Marszałka: X Pawilon Cytadeli Warszawskiej (ul. Skazańców 25)

W pawilonie X Cytadeli Warszawskiej mieściło się do 1915 r. rosyjskie więzienie. W kwietniu 1900 r. przewieziono tutaj Józefa Piłsudskiego, aresztowanego w Łodzi, w konspiracyjnym lokalu, gdzie był drukowany był „Robotnik”, pismo PPS. Piłsudski przebywał w Cytadeli do grudnia 1900.
W celi Piłsudskiego znajduje się upamiętniająca go tablica. Więźniem X Pawilonu był także Roman Dmowski, wielki antagonista Piłsudskiego.

3. Śladami Marszałka: Zamek Królewski (Plac Zamkowy 4)

14 listopada 1920 r., podczas obchodzonego pierwszy po zakończeniu wojny polsko-bolszewickiej Święta Niepodległości, Józef Piłsudski otrzymał na placu Zamkowym w Warszawie buławę marszałkowską. Zaprojektował ją Mieczysław Kotarbiński, profesor Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie. Buława jest przechowywana w Zamku Królewskim i stanowi depozyt Fundacji Rodziny Józefa Piłsudskiego.

4. Śladami Marszałka: Plac Marszałka Józefa Piłsudskiego

Dawny plac Saski. Obecną nazwę nosi od 1928 r. z półwiekową przerwą w latach 1940-1990. Miejsce defilad i rewii wojskowych przyjmowanych przez Marszałka. Do 1944 r. zachodnią stronę placu zamykał Pałac Saski, w którym w latach 1922-1923 pracował Józef Piłsudski jako szef Sztabu Generalnego Wojska Polskiego. Pałac został wysadzony w powietrze przez Niemców po powstaniu warszawskim. Na tablicach Grobu Nieznanego Żołnierza, stanowiącego ocalały relikt pałacu, znajdują się także nazwy miejsc, w których stoczyły swe najważniejsze boje Legiony Polskie, m.in. Kostiuchnówka. Na skraju placu Marszałka Józefa Piłsudskiego stoi jego pomnik, autorstwa Tadeusza Łodziany.

5. Śladami Marszałka: Hotel „Bristol” (Krakowskie Przedmieście 42/44)

Opuszczając służbę publiczną, Józef Piłsudski wygłosił 3 lipca 1923 podczas bankietu w Sali Malinowej hotelu Bristol słynną mowę, w której mówił o nagonce na siebie i rodzinę, oszczerstwach i „zaplutym, potwornym karle na krzywych nóżkach”.

6. Śladami Marszałka: Budynek Funduszu Kwaterunku Wojskowego, „Dom bez Kantów” (ul. Krakowskie Przedmieście 11)

Powstał w latach 1933 -1935 według projektu Czesława Przybylskiego. Gmach ma zaokrąglone rogi. Anegdota mówi, że Józef Piłsudski zatwierdzając plan budowy, powiedział „Tylko, panowie, budujcie bez kantów”.

7. Śladami Marszałka: Tablica poświęcona pobytowi Józefa Piłsudskiego (Moniuszki 2)

 

Upamiętnienie pobytu Józefa Piłsudskiego w dniach 10 i 11 listopada, bezpośrednio po przyjeździe z twierdzy magdeburskiej, w nieistniejącym dziś domu przy ul. Moniuszki 2.
Mieścił się tam pensjonat panien Romanówien.

8. Śladami Marszałka: Most Poniatowskiego

Miejsce dramatycznej rozmowy, pomiędzy marszałkiem Józefem Piłsudskim i prezydentem Stanisławem Wojciechowskim, która odbyła się 12 maja 1926 r. Tego dnia rozpoczął się przewrót majowy.

9. Śladami Marszałka: Kamienica Próchnickich (Koszykowa 70)

Po opuszczeniu Belwederu Józef Piłsudski mieszkał tu z rodziną od końca 1922 r. do połowy 1923 r. Wówczas Aleksandra i Józef Piłsudscy (historię związku Marszałka i Aleksandry Szczerbińskiej możecie przeczytać we wpisie Oleńka i Ziuk) przenieśli się wraz z córkami do dworku „Milusin” w Sulejówku, wybudowanego dla Marszałka jako dar żołnierzy. Na murze kamienicy znajduje się tablica pamiątkowa.

10. Śladami Marszałka: Kamienica Sawickich (Mokotowska 50)

W dniach 12-29 listopada 1918 r. przebywał tu Józef Piłsudski. Mieszkał u Czesława Świrskiego, z którym dziesięć lat wcześniej brał udział w akcji pod Bezdanami. Świrski został w listopadzie 1918 r. mianowany adiutantem Piłsudskiego i był nim do 1921 r. Z Mokotowskiej Józef Piłsudski przeniósł się do Belwederu, swojej siedziby jako Naczelnika Państwa. Na murze kamienicy znajdują się dwie tablice pamiątkowe.

11. Śladami Marszałka: Stadion Miejski im. Marszałka Józefa Piłsudskiego (ul. Łazienkowska 3)

    

Powstał w 1930 r. i nosił nazwę Stadion Wojska Polskiego.  W dzisiejszą nowoczesną architekturę stadionu wkomponowana jest zabytkowa trybuna główna. W 2106 r. Legia Warszawa obchodziła stulecie, nawiązując do piłkarskiej Drużyny Sportowej Legia, powołanej w 1916 r. na Wołyniu przez żołnierzy Legionów Polskich. Piłkarze Legii występują w białych koszulkach przeciętych ukośnie czarnym pasem, wzorowanych na tych, w których grali zawodnicy legionowej drużyny w latach 1916-1917. Na stadionie znajduje się tablica upamiętniająca Marszałka Piłsudskiego.

 

12. Śladami Marszałka: Budynek Generalnego Inspektoratu Sił Zbrojnych (al. Ujazdowskie 5)

Znajdował się tu gabinet służbowy Józefa Piłsudskiego jako Generalnego Inspektora Sił Zbrojnych (1926-1935). Było to zarazem jego mieszkanie. Marszałek spędzał w alejach Ujazdowskich wiele czasu, szczególnie w latach 30. Pomieszczenia zajmowane przez Marszałka – dwa duże pokoje – znajdowały się na I piętrze. Jeden z nich służył jako gabinet, drugi jako sypialnia. Na parterze mieszkał jego osobisty lekarz i nieformalny adiutant – dr Marcin Woyczyński, przyjaciel z czasów PPS. Więcej o „samotni” Marszałka mozecie przeczytać w innym wpisie – tutaj.

13. Śladami Marszałka: Belweder (Belwederska 54/56)

Klasycystyczny pałac był siedzibą Józefa Piłsudskiego – Naczelnika Państwa – w latach 1918-1922. Piłsudski wprowadził się do Belwederu 29 listopada 1918 r., w rocznicę wybuchu powstania listopadowego. Mieszkał tu z rodziną w latach 1926-1935.  W pokoju na piętrze układał plan Bitwy Warszawskiej. Zmarł w salonie narożnym. W 1936 r. utworzono w Belwederze Muzeum Józefa Piłsudskiego, istniejące do 1939 r. Dziś w pałacu, należącym do Kancelarii Prezydenta, znajduje się ekspozycja poświęcona Marszałkowi, z jego biurkiem, fotelem i łóżkiem.
Przy Belwederze znajduje się pomnik Marszałka, projektu Stanisława Ostrowskiego, a tuż obok, wejściem do Łazienek Królewskich eksponowany jest Cadillac 355D, ostatni samochód zakupiony dla Piłsudskiego.

 

Jeśli sami chcecie zobaczyć te miejsca, zapraszamy do przeglądania i pobierania mapy stworzonej przez Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku (zalecany format wydruku to B2, w poziomie):
Śladami Marszałka po Warszawie. Spacerownik

Autor: Tomasz Stańczyk

Zapisz