Piłsudski z kluczami Wilna

Upokorzenia w rosyjskim gimnazjum, kary za mówienie po polsku, aresztowanie. Piłsudski nie miał miłych wspomnień z Wilna. A jednak nazywał je „miłym miastem” i miał do Wilna ogromny sentyment. Jak mówił: „Wszystko piękno w mej duszy przez Wilno pieszczone. Tu pierwsze słowa miłości, tu pierwsze słowa mądrości, tu wszystko, czym dziecko i młodzieniec żył w pieszczocie z murami i w pieszczocie z pagórkami. Jedno z najpiękniejszych miejsc na świecie!”.

Nic więc dziwnego, że w kwietniu 1919 roku Piłsudski osobiście dowodził wyprawą na Wilno, z którego wyparto oddziały Armii Czerwonej. Pierwsi wkroczyli do miasta kawalerzyści płk Władysława Beliny-Prażmowskiego, za nimi piechota gen. Edwarda Śmigłego-Rydza. Śmigły –Rydz wspominał przybycie Piłsudskiego do Wilna: „Jedziemy konno od dworca, pod Ostrą Bramę do miasta. Tłumy śmiejące się, płaczące, rzucające kwiaty, dzieci wbiegające między konie. (…) Spojrzenia nabrzmiałe łzą i pieszczotą, gdyby mogli rzucaliby serca pod kopyta końskie”.

Wilnianie, wdzięczni za wyzwolenie miasta, urządzili 26 kwietnia 1919 roku wieczór hołdu dla Piłsudskiego. Wręczono mu wówczas rysunek prof. Ferdynanda Ruszczyca, przedstawiający klucze Wilna. Akt ułożony przez Ruszczyca i wyrażający wdzięczność za przepędzenie bolszewików kończył się słowami: „W stolicy Jagiellonów, której bramy się otwarły, przyjmij te klucze a wraz z nimi klucze serc naszych”. Na podstawie projektu Ruszczyca klucze wykonano w srebrze i wręczono Marszałkowi w trzecią rocznicę oswobodzenia miasta. Na jednym z kluczy widniał Orzeł Biały i wizerunek Matki Boskiej Częstochowskiej oraz korona królowej Jadwigi. Na drugim – Pogoń, Matka Boska Ostrobramska i Słupy Giedymina.

Klucze Wilna, eksponowane do 1939 roku w Muzeum Józefa Piłsudskiego w Belwederze, wywiezione zostały z kraju po wybuchu II wojny światowej. Powróciły do Polski wraz z rodziną Józefa Piłsudskiego na początku lat 90. XX wieku. Są jedną z najcenniejszych pamiątek po Marszałku. Znajdą się na ekspozycji stałej Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku.

Autor: Tomasz Stańczyk

(Fotografia kluczy Wilna – zbiory Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku. Fotografia Ferdynanda Ruszczyca – zbiory Narodowego Archiwum Cyfrowego)