Ludzie z fotografii. Komenda Naczelna POW z Józefem Piłsudskim podczas ćwiczeń

29 kwietnia 1917 r., Wesoła – Zielona pod Warszawą. W obiektyw aparatu patrzą Józef Piłsudski i członkowie Komendy Naczelnej Polskiej Organizacji Wojskowej, obserwatorzy ćwiczeń polowych peowiaków. Za nieco więcej, niż pół roku Polska odzyska niepodległość. Nie dożył tej chwili Jan Wojsznar- Opieliński. Zmarł na początku listopada 1918 r. na grypę „hiszpankę”, na tydzień przed przyjazdem Józefa Piłsudskiego do Warszawy. Na grobie Opielińskiego na Powązkach znajduje się rzeźba „Walka” Edwarda Wittiga, przedstawiająca umierającego wojownika. Stała się pierwowzorem dla pomnika poległych żołnierzy POW, który został odsłonięty w 1935 r. przed gmachem „Zachęty” w Warszawie.

Janusz Gąsiorowski miał w 1917 r. malutką córkę Annę, która zostanie żoną jednego z najsłynniejszych polskich redaktorów XX wieku – Jerzego Turowicza, redaktora naczelnego „Tygodnika Powszechnego. Matką Anny była Zofia Zawiszanka, komendantka żeńskiej drużyny strzeleckiej i zwiadowczyni oddziałów strzeleckich w sierpniu 1914 r. W jej rodzinnym dworze w Goszycach zatrzymał się 4 sierpnia tamtego roku patrol Beliny.

W niepodległej Polsce Janusz Gąsiorowski doszedł do stopnia generała i był szefem Sztabu Głównego WP. Dowodząc dywizją, trafił do niewoli w pierwszych dniach września 1939 r. Generalskie szlify otrzymał także Tadeusz Kasprzycki. Był ostatnim ministrem spraw wojskowych II Rzeczpospolitej. Sensację wzbudził i bulwersował romans żonatego ministra Kasprzyckiego z młodą aktorką Zofią Kajzerówną. Trzecim z przyszłych generałów był Henryk Krok-Paszkowski.

Po maju 1926 r. na szczytach władzy znaleźli się bracia Janusz i Wacław Jędrzejewiczowie. Pierwszy z nich był premierem (1933-1934). Obaj, jako ministrowie wyznań i oświecenia publicznego, przeprowadzili reformę szkolnictwa, wprowadzającą powszechny obowiązek szkolny oraz tworzącą czteroletnie gimnazja i dwuletnie licea. Wacław stał się biografem Marszałka i wydał kalendarium jego życia. Trzecią osobą z uwiecznionych na zdjęciu, która znalazła się w ścisłej elicie rządzącej, był Bogusław Miedziński. Został ministrem poczt i telegrafów oraz marszałkiem Senatu. Zapisał się także jako jeden z najwybitniejszych publicystów obozu piłsudczykowskiego. Przeprowadził serię ważnych wywiadów z Marszałkiem, w czasie jego rozgrywki z opozycją w 1930 r.

Karol Lilienfeld-Krzewski był w latach 30. przewodniczącym Rady Programowej Polskiego Radia. Zapamiętany został jednak chyba przede wszystkim jako autor wydanej w 1917 r. książeczki „Kaprala I Brygady Piłsudskiego Szczapy poglądy różne na rzeczy rozmaite” – o pyskatym, zawadiackim żołnierzu Legionów. Piłsudskiemu bardzo się podobała ta pełna humoru literacka postać. Lilienfeld-Krzewski był jednym z kilkuset polskich Żydów, którzy walczyli w Legionach. Umarł w ziemi przodków, w Palestynie, w 1944 r.
Wacław Denhoff-Czarnocki, wydał w 1917 r. książkę „Peowiackie piosenki”. Służył w wojsku do 1925 r. Najważniejszym zapewne dokonaniem jego życia była inicjatywa założenia w Warszawie, w 1911 r., klubu piłkarskiego Polonia.

Władysław Horyd, jako pracownik Wojskowego Biura Historycznego, zbierał materiały do dziejów POW. W organizacji tej był komendantem okręgu siedleckiego. Miał brata Zygmunta, także peowiaka, żołnierza Legionów Polskich. Zygmunt Horyd poległ we wrześniu 1939 r., prowadząc atak na bagnety.

Na zdjęciu od lewej: Janusz Jędrzejewicz, Janusz Gąsiorowski, Jan Opieliński, nad nim Wacław Denhof-Czarnocki, Wacław Jędrzejewicz, Bogusław Miedziński, nad nim Karol Lilienfeld-Krzewski, Tadeusz Kasprzycki, Józef Piłsudski, za nim stoi Władysław Horyd, Henryk Krok-Paszkowski.

Tomasz Stańczyk