Trzej bracia Starzyńscy

Roman, rocznik 1890, Mieczysław – 1891 Roman i najmłodszy – Stefan, urodzony w 1893 roku, byli wnukami powstańca styczniowego. Pochodzili z Warszawy, uczyli się w Łowiczu. W 1905 roku wzięli udział w strajku szkolnym, o prawo do nauki w języku polskim, przeciw rusyfikacji. Stefan był później więziony przez miesiąc w Cytadeli Warszawskiej za działalność niepodległościową. Mieczysław i Roman wyjechali do Galicji i tam studiowali, Mieczysław na wydziale inżynieryjnym politechniki we Lwowie, Roman na wydziale filozoficznym Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Wszyscy trzej byli członkami Związku Walki Czynnej i Związku Strzeleckiego. Roman ukończył kurs podoficerski i w sierpniu 1914 roku był w Oleandrach wśród uczestników szkoły letniej. 8 sierpnia 1914 roku wyruszył na wojnę. Mieczysław ukończył kurs podoficerski. Wszyscy bracia służyli w I Brygadzie Legionów, pod dowództwem Piłsudskiego. W 1917 roku Mieczysław, Roman i Stefan w wyniku kryzysu przysięgowego zostali internowani w Beniaminowie. Po zwolnieniu działali w Polskiej Organizacji Wojskowej. W listopadzie 1918 roku Mieczysław brał udział w obronie Lwowa przed Ukraińcami.

Wszyscy bracia wstąpili do Wojska Polskiego, służyli w nim podczas wojny z Rosją bolszewicką. Najdłużej w wojsku pozostał Mieczysław, pracując m.in. w Sztabie Generalnym i na placówce w Belgradzie jako attaché wojskowy. W latach 30. był zatrudniony w administracji cywilnej, m.in. jako wojewoda stanisławowski i wicewojewoda pomorski. Roman również był oficerem Sztabu Generalnego, w wojsku pozostawał do końca lat 20. Później objął stanowisko dyrektora Polskiej Agencji Telegraficznej i dyrektora naczelnego Polskiego Radia. Zmarł w 1938 roku. Był autorem wspomnień Cztery lata wojny w służbie Komendanta. Przeżycia wojenne 1914-1918.

Stefan Starzyński także rozstał się z wojskiem. Po przewrocie majowym zaczął pracować w Ministerstwie Skarbu, w 1929 został wiceministrem. W 1934 roku został komisarycznym prezydentem Warszawy. Zasłynął jako energiczny, wizjonerski prezydent stolicy, inspirator czteroletniego planu (1938-1942) jego rozwoju. Za jego prezydentury miasto rozbudowywało się i piękniało, rozpoczęto wówczas wstępne prace związane z planem budowy metra, otwarto nowy gmach Muzeum Narodowego.

We wrześniu 1939 roku Stefan Starzyński nie wyjechał z Warszawy, został komisarzem cywilnym przy Dowództwie Obrony Warszawy. Zasłynął płomiennymi, dramatycznymi przemówieniami, zagrzewając wojsko i ludność miasta do walki. Mieczysław był w tym czasie szefem oddziału II DOW. Niemcy niemal nazajutrz po wkroczeniu do Warszawy aresztowali Stefana Starzyńskiego. Śledztwo IPN ustaliło, że został zamordowany w grudniu 1939 roku. Mieczysława Starzyńskiego również aresztowano. Zginął w niemieckim obozie koncentracyjnym KL Sachsenhausen w 1942 roku.

Tomasz Stańczyk