Aleksandra Szczerbińska, przyszła żona Józefa Piłsudskiego, tak wspominała pierwsze spotkanie z nim, wiosną 1906 r.: „Żywo stoi mi w pamięci ten obraz, gdy w wiosenne popołudnie staliśmy wśród kilku karabinów, między koszami z browningami, mauzerami i z amunicją”.

Szczerbińska zajmowała się w PPS przechowywaniem i wydawanie broni bojowcom, a także jej transportem. Najpopularniejszą bronią używaną przez Organizację Bojową PPS, był siedmiostrzałowy pistolet browning M 1900, kal. 7,65 mm, produkcji belgijskiej Fabrique Nationale de Herstal. Browningów, nazywanych „Bronkami”, używali bojowcy PPS podczas słynnej manifestacji na pl. Grzybowskim w Warszawie, w listopadzie 1904 r. Było to pierwsze zbrojne wystąpienie przeciw zaborcom od czasów powstania styczniowego. Z browningiem w ręku został schwytany w chwilę po zamachu na carski komisariat, słynny bojowiec Stefan Okrzeja.

Ze swoim browningiem, którego zapewne miał podczas akcji pod Bezdanami w 1908 r., Piłsudski nie rozstał się końca życia. Pistolet, pamiątka z czasów działalności w Organizacji Bojowej PPS, służył mu jako przycisk do papierów na biurku w jego gabinecie w Generalnym Inspektoracie Sił Zbrojnych.

Gdy w 1928 r. został zastrzelony przy Belwederze żandarm Stanisław Koryzma z ochrony pałacu, przeciwnicy Piłsudskiego rozpuścili plotkę, że zabił go sam Marszałek. Widząc cień za oknem i obawiając się, że skrada się zamachowiec, chwycił za browninga i śmiertelnie ranił Koryzmę. Nie miało to nic wspólnego z prawdą. Najprawdopodobniej żandarm padł ofiarą rozgrywki o to, kto będzie ochraniał Piłsudskiego. Śmierć Koryzmy miała skompromitować żandarmerię odpowiadającą za bezpieczeństwo Belwederu i spowodować zastąpienie jej prze policję.

Browning Józefa Piłsudskiego znajduje się wśród zachowanych pamiątek po nim. Jest własnością rodziny Marszałka

Autor: Tomasz Stańczyk

Ilustracje z broszury „ Pistolet Browning”, wydanej w Krakowie, w 1907 r., przez Wydział Bojowy PPS.

Browning należący do Józefa Piłsudskiego.

Fot. Biblioteka Narodowa i Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku